میرزا علی بابا بیگ چایان اینانلو

مختصری از زندگی میرزا علی بابا بیگ اینانلو شاعر ترک زبان اینانلو

میرزا علی بابا بیگ فرزند عسکر آقا از تیره آغچغلو‏، طایفه چایان می باشد. زندگی این شاعر نام آور ترک زبان ایل اینانلو درسالهای 1250 ه ق الی 1310 مقارن  با میرزا ماذون شاعر عارف و شهیر ایل قشقایی بوده است میرزا علی بابا بیگ تنها یک شاعر نبوده است و علاوه بر شعر و شاعری صاحب علم و معرفت و عارفی بوده است که به سبب لیاقت و شایستگی در طول سال های زندگی در صحنه سیاست نیز حضوری فعال داشته است. وی مردی با لیاقت وشجاع و از حیث اندام خوش هیکل بوده است میرزا علی بابا دلیر مرد ایل اینانلو در مقابل حکام و والیان فارس قد علم نموده واز دستورات آنها تبعیت نمیکرده است وبا مهربانی وشفقت نه تنها به رتق و فتق امور طایفه خود می پرداخته است بلکه در طول دوران زندگی در پی رفع مشکلات طوایف دیگر اینانلو نیز گامهای موثری بر میداشته و به همین سبب در بین طوایف ایل اینانلو مورد احترام و صاحب نظر بوده و کلانتری طایفه چایان را نیز بر عهده داشته و با گشاده رویی و ملاطفت با مردم رفتار می نموده است. او در امر اخذ مالیات و دیوان، همسو با باقرخان بلاغی رییس ایل از دستور حکمرانان فارس تمرد و سرکشی می نماید که در این رابطه دو بار به دستور قوام الملک دستگیر و مدتی در شیراز زندانی می شود. این شاعر بزرگ در زندان به گلایه از کج رفتاری روزگار و دوری از وطن اشعاری می سراید. اشعار این شاعر با خط خودش مکتوب و به صورت دیوانی در آمده است که به دست یکی از نزدیکان او افتاده لاکن در دسترس دیگران قرار نمی گیرد. با این حال اشعاری از او سینه به سینه به نسل های بعد انتقال یافته که متاسفانه بر اثر بی توجهی و مکتوب نشدن، بسیاری از آن ها به باد فراموشی سپرده شده است. برخی افراد سالخورده هنوز قلیلی از سروده های این شاعر را از حفظ دارند اما نسل حاضر آنطوری که باید و شاید با لغات و کلمات اصیل ترکی آمده در اشعار آشنایی کامل ندارند و بیم آن می رود که نسل آینده نه تنها با اشعار ترکی بلکه با نام این شاعر ترک زبان بیگانه خواهند شد.همانطوریکه ذکر شد میرزا علی بیگ اینانلو درعصر وزمان میرزا مآذون قشقایی می زیسته است واحتمال می رود مراوده وآشنایی بین این دو شاعر نام آورو ترک زبان وجود داشته است زیرا در سفری که میرزا مآذون به منظور دیدار با ایلات اینانلو وبهارلو به شرق فارس محل قشلاق این ایلات می نماید ابتدا در داراب به خدمت حسین خان بهارلو رئیس ایل بهارلو میرسد در آنجا آنطوریکه معمرین قوم نقل نموده اند چندان توجهی به نحویکه شایسته این شاعر بوده است از طرف حسین خان به وی نشده و آنچنانکه می بایست از این شاعر گرانقدر پذیرایی ودلجویی به عمل نمی آید و مورد بی مهری خان بهارلو واقع میشود اشعاری که وی در جریان ملاقات خود با رئیس ایل بهارلو سروده است گویای رنجش خاطر ونا رضایتی او میباشد پس از سفر داراب میرزا مآذون به قصد دیدار با شاعر بلند آوازه وسخن سرای ایل اینانلو میرزا علی بابا بیگ چایان به سوی قره بلاغ محل اسکان ایل اینانلو رهسپار میشود نخست به حضور باقر خان بلاغی رئیس ایل اینانلو میرود باقر خان او را به گرمی پذیرا شده و شاعر بلند آوازه قشقایی را مورد ملاطفت ومهربانی قرار میدهد وبزرگان وکدخدایان ایل نیز هر کدام به نوبه خود مقدم میرزا مآذون را گرامی داشته واز وی پذیرایی شایانی می نماید در طول اقامت این شاعرگرانمایه  ایل قشقایی سران طوایف اینانلو ضمن تشکیل جلسات شبانه با حضور سخن سرای ایل اینانلو میرزا علی بابا بیگ چایان مشاعره ای نیز بین دو شاعر نام آور قشقایی واینانلو ترتیب میدهند که سروده های آنها آنچنان مورد توجه خاص وعام واقع شده که سالها نقل مجلس میشود وتا کنون دو سروده معروف مورد مشاعره ورد زبان ادب دوستان ایل میباشد.وهر کس به ضم وبرداشت خود یکی از این دو شاعر را برنده این مشاعره دانسته و به دیگران تعریف وتوجیح می نماید.

سروده میرزا مأذون قشقایی درسفر داراب  

                     حسین خان بهارلو خانونا

داراب دا اگله نن خان نو جوان                 هیچ سوروشمانگ هاردان هارا گلمیشم  

سیاح اولوب سیرائدمیشم کل جهان              دارا دارا بو دیارا گلمیشم

 تانومیر سنگ نه آخوندم نه درویش             نه بد ذاتام نه بد فعلم نه بد کیش

نه رئیس ام نه صاحب گاو خویش               نه بذریم وار نه شیارا گلمیشم

نه بابی ام نه طالع چی نه فال چی               نه راهدارام نه یول ووران نه یول چی

نه جن گیرم نه چالان چی نه چال چی          اگری دَگلم آشکارا گلمیشم

نه وئرنم، نه آلانام، نه ایچن                      نه توکنم نه اکنم نه بیچن

نه حاکمم نه باغلایان نه آچان                    نه بی عرضه نه بیکارا گلمیشم

نه نوکرم نه ساربان نه چوپان                    نه کناسام نه غواصام نه در بان

نه مهترم نه پیشخدمت نه دربان                  نه مطربم چنگی تارا گلمیشم

نه علافام نه بقا لام نه حلاج                      نه خرازام نه بزازام نه سراج 

عاشقی عارفم رند و تند مزاج                    گوهریم وار خریدارا گلمیشم 

مآذون شاعرم نشان بو نشان                      بو گونا چه گچمه میش تنیمنن یامان 

قشقایی خانلاری ائدمیش امتحان                    او دیاردان بودیارا گلمیشم  

        

                                                    غافل منم عمروم آشکار گئدیر

گل ای ساقی گئچدی عمروم دوره سی               دولدور جام شیرین روزگار گئدیر

نه ایش گئوره گ گنه بوندان سوراسی                 گل باده وئر فصل نوبهار گئدیر

های گلدی دولاندی لیل و النهار                          منیم گلستانوم توکدی برگ و بار

ساقی غافل اولما دولاندی بهار                          باغچه دان قمری لار بی قرار گئدیر

بیر دم گئچردمه دم شیرین حالی نان                   جوان لیک ساویشدی کج خیالی نان

آج جی صحبتی نان قیل و قالی نان                     عمره باخ گئور نیجه بی تو خار گئدیر

گنه گلدی یاتموش گئوینگول اویاندی                    جهال جوانلیگیم یاشول بویاندی

نه فایده شیرین عمروم دولاندی                          دم به دم بدندن اعتبار گئدیر

علی بابا دئیر بیلارم ساقی                                دایم یانماز آدم اوغلو چراغی

فلک آخر خزان ایلار بو باغی                                غافل منم عمرم آشکار گئدیر

سروده میرزا مأذون در مشاعره با میرزا علی بابا اینانلو درقره بلاغ 

                                 مبارک گئجه

مبارک گئجه دریار مهمانوم در                            اوزانسون بو گئجه سحر اولماسون

روشن اوزی شمع شبستانوم در                        گونا ده چالماسون قمر اولماسون

قره قاشو کلام الله قافو در                                 قوینو ایچی چین جیرانون نافو در

عطری مجلس ایچون زلفی کافو در                      گلاب سپیل مسین عنبر اولماسون

معنبر ساچلارو بوینوم کمندی                             معطر زلفلارو عمروم پیوندی

آم مگی کافودر لبلری قندی                               نباتی نیلارم شکر اولماسون

الیم گول قوینوندا شاه لیمو تاپدی                        ایله سان که سویوز جگر سو تاپدی  

دست انبو ممنگنن الیم بو تاپدی                         قوی مجلس ده ناری نوبر اولماسون

گئچمگ اولمازشوخ وشیرین آهودان                     خوش مزاح خوش صحبت خوش گفتگودان

قوجوشوب یاتاندا شیرین یوخودان                        اویانماگ عقلیگه باور اولماسون   

دلبرین آرام درکویلوم آرام در                                ایشلر دوام تاپدی مرگی قوام در  

مأذون دئیه ر گئجه گوندوز دعام در                       جان بی جانان دل بی جانان اولماسون

 سروده میرزا علی بابا بیگ اینانلو در پاسخ به سروده میرزا مأذون شب  مشاعره درقره بلاغ                      

                               سحر اولسون اوزاغ اولماسون

ای آقالار یاریم ملک سیما در                           بیردم نظریمدن ایراغ اولماسون 

اوزی آیینه ی بدن نما در                                 لاله لازم ده یر چراغ اولماسون

بو نازک بدنه بو اینچه بئله                               عاشق اولان گره گ شکرینی قیله   

بلبل لار یاز گئونی نظری گوله                          ده چمن اولماسون بیر باغ اولماسون

کلامی شرابوم فنجانی گئوه گ                       عشوه سی کبابوم غمزه سی نمک

ساچلاری متکا سینه سی دوشک                   مسندی اوستونده اطاق اولماسون

گوزه ل مونسیم در نازلی یاریم دئر                    ممه لری نارنجیم در ناریم دئر

دایم بیر مزه لی صحبت واریم دئر                      صحبتی بی مزه قوناق اولماسون

علی بابا سویلار سوزو مختصر                          گئوندوزین صفاسی گئجه دن ئی تر 

شاعر مأذون دئیر اولماسون سحر                      سن  ده سحر اولسون اوزاق اولماسون

                              نه دیلینن ائدیم سنه مناجات                

شکرایلارم درگاهیوا کردگار                                 نه گونودو تولید اولدوم آنادان              

اولان گوندان اولدوم غمه گرفتار                           گئچمیشدیم بئله دام ودانه دان              

سنه اوز ایلارم قاضی الحاجات                            نه دیلینن ائدیم سنه مناجات                

دوشموشام دریایا ایسه رم نجات                         چاخاردمنی بئله موجی فتادان             

سنه اوز ایلارم سیدی سراج                               یاختمی انبیا سفیرمعراج                   

دردیم چوخ گراندور سن ایلا علاج                         تا منت چکمی یم هیچ بیگانا دان          

علی ابوطالب اوغلو آدین قشمشم                      صاحبی دلدول وشمشیری دودم           

اوزوینگا عیاندور واروم هامی غم                          توت الیمنن چاخارد بوغمخوانه دان     

علی بابا سویلار اون بیرامامی                             علی نین صلبی ندان گلدی تمامی         

حالیمه توجه ایلایین هامی                                 تامحروم اولمویام بوآستانادان             

                                                    وطندن دئیه ر                                                 

لابود اولدوم گنه دئیه م دانوشام                              دئمه سم قریلدیر روزگارمنی             

بیرمدت وطندن آیری دوشموشام                             شوقی وطن ادئب بی قرارمنی           

غریب لیگده نمه سویلایم تفصیل                             کلاموم غریبدیر یوخودور تاثیر         

شیرازین تورپاقی اولوب دامنگیر                               قفسده ساخلادوب طوطی وارمنی       

هاچاق اولا گنه گولوستان گوره م                            سنبل تئل لرینی پریشان گوره م           

نازنین دلبری مهربان گوره م                                    اویادا نازی نن گونو دارمنی                

هاچاق اولا مندن گئده هامی غم                             هاچاق اولاساقی وئره جامی جم         

عراقی مطرب لر چالا زیروبم                                    شادمان ایلی یا صوتی تارمنی            

بینوا بلبل لر چمندن دئیه ر                                      اوخشی یار سوسنی سمندن دئیه ر      

مسکین علی بابا وطندن دئیه ر                                قورخارام اولدورا انتظارمنی